Viễn cảnh 'internet chết'

Khi đăng nhập vào HBO Max cuối tháng 5, người dùng nhận thấy một điều lạ. Thông thường, ứng dụng xác minh người dùng bằng việc lựa chọn các ô chứa ảnh liên quan đến chủ đề để xác nhận "Tôi không phải robot". Còn lần này, ứng dụng yêu cầu giải một loạt câu đố phức tạp, như thêm dấu chấm vào xúc xắc, nghe âm thanh và chọn clip có nội dung tương tự.

Những "nhiệm vụ" phức tạp này đang xuất hiện ngày càng nhiều trên các nền tảng khiến người dùng bối rối. Lý do của sự thay đổi là AI đã dễ dàng vượt qua bài kiểm tra thông thường nên con người phải nỗ lực nhiều hơn để chứng minh họ không phải bot.

Tuy nhiên, các mã captcha hóc búa chỉ là phần nổi của tảng băng trôi nếu nhìn vào cách AI đang tác động đến cơ chế hoạt động của Internet.

ChatGPT mở ra cuộc đua AI quy mô lớn và nhiều công ty tích hợp chatbot này vào nền tảng của mình để dễ dàng tạo văn bản và hình ảnh chỉ bằng một cú click chuột. Khi AI chiếm ưu thế trên website, các nhà nghiên cứu bắt đầu nhìn thấy nguy cơ tiềm ẩn với Internet như tin giả, quyền riêng tư, thư rác... tràn ngập.

Trong gần 20 năm tồn tại, diễn đàn Reddit đã trở thành một trong những tượng đài của Internet. Nền tảng này cho bên thứ ba truy cập dữ liệu miễn phí thông qua API. Các nhà phát triển ứng dụng có thể lấy dữ liệu để làm phần mềm, ứng dụng. Càng nhiều truy cập, càng nhiều công cụ mới được tạo ra. Đây là sức hút đặc biệt nhất với cộng đồng.

Nhưng khi ChatGPT gây sốt, Steve Huffman, Giám đốc Reddit, thay đổi quan điểm. Ông khẳng định kho dữ liệu của Reddit rất có giá trị trong việc đào tạo AI và sẽ không biếu không cho Google, OpenAI, Microsoft. Hồi tháng 4, Reddit thông báo kế hoạch thu phí các công ty truy cập dữ liệu của mình. Hơn 6.000 người dùng đã chuyển tài khoản sang chế độ riêng tư để phản đối quy định này. Apollo, ứng dụng cung cấp cho các tình nguyện viên của Reddit công cụ kiểm duyệt nâng cao trong hàng chục năm qua, cũng tuyên bố dừng dịch vụ trên nền tảng. Những mối quan hệ bền chặt hàng thập kỷ như Apollo - Reddit bị rạn nứt là hồi chuông cảnh báo về những nguy cơ tiềm ẩn với Internet.

Không chỉ phá vỡ các mối liên kết lâu đời, AI còn làm suy yếu chất lượng trên những trang web tin cậy bậc nhất Internet khi tin giả tràn ngập. Gần đây, Martijn Pieters, kỹ sư phần mềm tại Cambridge, nhận thấy sự suy giảm chất lượng đáng báo động của Stack Overflow, trang hỏi đáp về kỹ thuật nổi tiếng trên Internet.

Công ty đứng sau Stack Overflow chấp nhận câu trả lời do AI tạo ra cũng như cho phép các công ty AI truy cập dữ liệu có thu phí của mình. Những nhà kiểm duyệt nội dung hàng đầu của Stack Overflow đã đình công khi nội dung AI xuất hiện dày đặc trên website.

NewsGuard, công ty theo dõi thông tin sai lệch và đánh giá độ tin cậy của các website, tìm thấy gần 350 trang tin trực tuyến với nội dung gần như hoàn toàn do AI tạo ra mà không có sự giám sát của con người. Các trang tin như Biz Breaking News và Market News Reports với đa dạng chủ đề được sản xuất bởi AI, nhưng nhiều nội dung trong đó là tin giả, thuyết âm mưu và trò lừa bịp. Một báo cáo từ Europol, cơ quan thực thi pháp luật của Liên minh châu Âu, dự đoán 90% nội dung trên Internet sẽ được tạo ra bởi AI trong vài năm tới.

Dù các trang tin này chưa có lượng độc giả đáng kể, nhưng sự gia tăng nhanh chóng của chúng là dấu hiệu báo trước về việc Internet sẽ ngập tràn tin không được kiểm chứng. Giáo sư Filippo Menczer của Đại học Indiana cho biết bot đăng bài trên nền tảng X và Facebook đang xuất hiện ngày một nhiều. Chúng bắt chước con người một cách tinh vi và có thể vượt qua hàng rào kiểm duyệt nội dung từ mạng xã hội.

Nội dung tổng hợp từ AI cũng tràn ngập các nền tảng thương mại điện tử như Amazon, Etsy. Hai tuần trước khi cuốn sách giáo khoa kỹ thuật của Christopher Cowell từ Portland (Mỹ) được phát hành, một cuốn tương tự được viết bằng AI đã có mặt trên Amazon. Những bài tóm tắt, đánh giá xuất hiện ồ ạt khiến người dùng không thể phân biệt đâu là thật, đâu là giả.

Các chuyên gia thừa nhận tin giả từ lâu đã là vấn đề lớn của Internet, nhưng với sự góp sức của AI, mọi thứ đang trở nên tồi tệ, mất kiểm soát hơn hình dung của nhiều người.

"Internet chết"

Trước mắt, sự trỗi dậy của AI tạo ra loạt thách thức về bảo mật và quyền riêng tư người dùng. Nghiên cứu được thực hiện bởi John Licato, Giáo sư khoa học máy tính tại Đại học Nam Florida, cho thấy các vụ lừa đảo trực tuyến từ khi ChatGPT ra đời khó bị phát hiện và trúng mục tiêu hơn. Chỉ với vài câu lệnh, một người không chuyên về kỹ thuật cũng có thể tạo được công cụ, kịch bản lừa đảo.

Công ty an ninh mạng Darktrace cho biết từ đầu 2023, các chiến dịch lừa đảo trên Internet đã tăng 135% so với cùng kỳ năm ngoái. Tội phạm ngày càng dùng nhiều bot để viết email dài hơn, không bị lỗi, ít bị các bộ lọc thư rác phát hiện và từ đó dẫn dụ nạn nhân. AI có thể đánh cắp thông tin, dữ liệu của người dùng. Một số mô hình ngôn ngữ lớn thậm chí có thể đánh cắp mật khẩu từ tiếng gõ bàn phím.

Khi trí tuệ nhân tạo tiếp tục xé nát những sáng kiến do cộng đồng dẫn dắt như Reddit và Wikipedia, Internet sẽ tạo cảm giác như nó được thiết kế bởi máy móc và dành cho máy móc. Toby Walsh, giáo sư AI tại Đại học New South Wales, cho rằng khi nội dung AI lấn át công việc của con người, các công ty công nghệ như Microsoft và Google sẽ có ít dữ liệu gốc để cải thiện mô hình, AI sẽ dùng chính dữ liệu của AI để huấn luyện nó. Từ đó, Internet sẽ trở thành cơn ác mộng với người dùng.

Walsh nói: "Trí tuệ nhân tạo hiện tại được đào tạo dựa trên sự khéo léo và chăm chỉ của con người. Nhưng thế hệ tiếp theo sẽ được đào tạo bởi dữ liệu do AI tạo ra, khi đó chất lượng dữ liệu sẽ xuống cấp nghiêm trọng". Đầu tháng 5, nghiên cứu của Đại học Oxford chỉ ra việc đào tạo AI trên dữ liệu của các hệ thống AI khác sẽ khiến nó xuống cấp và cuối cùng là sụp đổ, tương tự chất lượng thông tin trực tuyến.

John Licato, giáo sư tại Đại học Nam Florida, gọi các dấu hiệu hiện tại của các trang web là biểu hiện của "Internet chết". Khi những website có lượng truy cập lớn như Reddit bị xâm chiếm bởi bot, hầu hết việc tạo và tiêu thụ nội dung trên Internet sẽ không còn do con người thực hiện nữa.

"Có thể viễn tưởng này nghe xa lạ với một số người, nhưng với những gì diễn ra hiện nay, cái chết của Internet đang được báo trước", Licato nói.